آثار عبدالبها

درآمدی بر معرّفی آثار عبدالبهاء

مجموعۀ آثار عبدالبهاء ازنظر شکل آفرینش آنها در دو دستۀ کلّی قرار می‌گیرد. بیشتر آثار وی را نامه‌ها و کتاب‌ها و رساله‌هایی تشکیل می‌دهد که او خود نوشته است. دستۀ دیگر آثاری است که او به‌صورت شفاهی ایراد کرده است و منشیان یا کسانی دیگر آنها را یادداشت کرده‌اند و بعد از تدوین نهائی متن مکتوب به نظر عبدالبهاء رسیده است و او نیز پس از حکّ و اصلاح آن متون اجازۀ
نشرشان را داده است.

در دستۀ نخست آثاری چون «تفسیر حدیث کنت کنزاً مخفیّاً»، «رسالۀ مدنیه»، «رسالۀ سیاسیه»، «مقالۀ شخصی سیّاح»، «لوح پروفسور فورل»، «الواح خطاب به جمعیت صلح لاهه»، «الواح وصایا» و مجموعۀ نامه‌های او که در چند جلد با عنوان «مکاتیب عبدالبهاء» منتشر شده است. در دستۀ دوم نیز آثاری چون «تذکرة‌الوفاء»، «مفاوضات عبدالبهاء» و مجموعۀ سخنرانی‌های وی در سفرهایش به مصر و اروپا و آمریکا قرار دارد که این مجموعۀ اخیر، تحت عنوان «خطابات عبدالبهاء» منتشر شده است. همچنین برخی از سخنان وی در ضمن سفرنامه‌ای که میرزا محمود زرقانی با عنوان «بدایع‌الآثار» تدوین نموده، قرارگرفته است.

دست نوشته عبدالبها

دسته‌بندی موضوعی آثار عبدالبهاء چندان آسان نیست چون برخی آثار وی شامل چند موضوع متفاوت است. به‌عنوان‌مثال «خطابات عبدالبهاء» شامل مباحث اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، اخلاقی، فلسفی، کلامی و تاریخی است. همچنین «مفاوضات عبدالبهاء» نیز شامل مباحث تفسیری، کلامی، فلسفی، اخلاقی، اجتماعی و اقتصادی است. درعین‌حال، اگر بخواهیم از موضوعاتی که بیشتر
در آثار عبدالبهاء مطرح شده فهرستی ارائه کنیم، باید بگوییم که این آثار مشتمل بر موضوعاتی است چون تفسیر کتاب‌های مقدس ادیان دیگر، فلسفه، کلام (الهیات)، دعا و مناجات، عرفان، اخلاق، سیاست، اقتصاد، تعلیم و تربیت، مسائل اجتماعی، حقوق، شعر و موسیقی و تاریخ و خاطرات.

زبان این آثار بیشتر فارسی و عربی است؛ و گاه در یک اثر از هر دو زبان بهره برده‌اند. معدودی از آثار هم به زبان ترکی استانبولی است. شیوۀ کلام عبدالبهاء به شهادت اهل‌فن و بخصوص خود این آثار که در دسترس اهل تحقیق است فاخر و فخیم است و به مناسبت موضوع و مخاطب از شیوه‌های متفاوتی بهره برده است. گاه به رساله‌نویسی اهل سیاست در دوران خود نظر داشته و گاه به تفسیر عرفانی رایج در میان اهل عرفان. در نوشته‌هایی به زبان فلاسفه سخن گفته و گاه به شرح خاطرات شخصی و شرح احوال دوستان پرداخته است. در برخی نوشته‌هایش به‌صورت شخصی ناشناس به شرح مطلب پرداخته است و در برخی نیز کاملاً موضع اعتقادی خود را آشکار نموده است. هم برای مردم عادی و کم‌سواد یا بی‌سواد نوشته است و هم برای استادان دانشگاه و نفوس متخصص در آن زمینه. در سخنرانی‌هایش هم هر دو دسته را مخاطب قرار داده است.

بررسی و تحلیل زبانی، ادبی و محتوایی آثار عبدالبهاء که شامل حدود یک‌صد جلد کتاب می‌شود، کاری است که هنوز به‌طور شایسته صورت نگرفته است. امید است که اهل‌فن و کارشناسان زبان و ادبیات فارسی و عربی به این موضوع توجّه نمایند. برای شناخت هر صاحب‌اندیشه‌ای هیچ منبعی بهتر و مناسب‌تر از آثار به‌جامانده از او نیست. اگر بخواهیم تحلیل و نقد منصفانه و بی‌طرفانه‌ای از اندیشه‌های عبدالبهاء داشته باشیم چاره‌ای نداریم که به منابع دست اوّل آثار وی مراجعه کنیم و این آثار را همچون آثار هر نویسنده و متفکر دیگری بررسی کنیم.

ارسال دیدگاه